Transcription(s) de cette page

Livre II page 28 (français)

[Page] 28 C. PLINII NATURALIS

surgēre, similemque terris, imò uero uniuersæ naturæ exinde faciē, in ijdē ortus occasusque
operibus : nō aliter sub terra manifesto sideris cursu alio’ue effectu, que cum præter oculos
nostros ferat. Multiplex etiamnū lunaris differentia, primūque septenis diebus. Quippe
modici noua ad diuiduā æstus, pleniore ab ea exundāt, plenaque maxime feruēt. Inde mi-
tescunt. Pares ad septimā primis. Iterūque alio latere diuidua augent. In coitu solis pares.
Planè eadē aquilonia, & à terris longius recedente mitiores, que cum in austros digressa,
propriore nisu uim suā exercet. Per octonios quoque annos ad principia motus & paria in
cremēta centesimo lunæ reuocant ambitu, augēte ea cuncta solis annuis causis, duobus
æquinoctijs maxime tumētes, & autumnali amplius que uerno. Inanes uero bruma, & ma
gis solstitio. Nec tamē in ipsis, quos dixi, temporū articulis, sed paucis post diebus, sicuti
neque in plena aut nouissima, sed postea : nec statim ut lunam mundus ostēdat occultētue,
aut media plaga declinet, uerū duabus ferè horis æquinoctialibus serius, tardiore semper
ad terras omniū quæ gerunt in cælo effectu cadēte quàm uisu, sicuti fulguris & tonitrus
& fulminū. Omnes aut æstus in oceano maiora integunt spatia inundātque, quàm in reli-
quo mari : siue quia totum in uniuersitate animosius est que in parte, siue quia magnitudo
aperta sideris uim laxe grassantis efficacius sentit, eandē angustijs arcentib. Qua de causa
nec lacus, nec amnes similiter mouentur. Octogenis cubitis supra Brtianniā intumescere
æstus, Pytheas Massiliensis autor est. Interiora autem maria terris clauduntur ut portu.
Quibusdā tamen in locis spatiosior laxitas ditioni paret : utpote cum plura exēpla sint, in
tranquillo mari, nulloque uelorū impulsu, tertio die ex Italia prouectorū Uticam, æstu fer
uente. Circa littora aūt magis que in alto deprehēdunt hi motus : quoniā & in corpore ex-
trema pulsum uenarū, id est, spiritus magis sentiūt. In plerisque tamē æstuarijs, propter dis-
pares siderū in quoque tractu exortus, diuersi existūt estus, tēpore nō ratione discordes, si
cut in Syrtibus. Et quorundam tamē priuata natura est, uelut Taurominitani euripi sæ-
pius, & in Eubœa septies die ac nocte reciprocātis. Æstus idē triduo in mense cōsistit, se-
ptima, octaua, nonaque luna. Gadibus, qui est delubro Herculis proximus, fons inclusus ad
putei modū, aliâs simul cū oceano augetur minuiturque, ailâs uero utrūque cōtrarijs tēpori
bus. Eodē in loco alter, oceani motibus cōsentit. In ripa Bætis oppidū est, cuius putei cre
scente æstu minuuntur, augescūt decedente, medijs temporū immobiles : Eadē natura in
Hispali oppido uni puteo, ceteris uulgaris. Et Pontus semper extrà meat in Propontidem,
introrsus in Pontū nunque refluo mari. Miracula maris. \Cap. XCVIII/
OMnia plenilunio maria purgant, quædā & stato tempore. Circa Messanam & My
las fimo similia expuuntur in littus purgamenta, unde fabula solis boues ibi stabu-
lari. his addit (ut nihil quod equidem nouerim prætereā) Aristoteles, nullū animal nisi
æstu recedente expirare. Obseruatū id multum in Gallico oceano, & duntaxat in homi-
ne compertū. Quæ potestas lunæ, & terrena, & marina. \Cap. XCIX/
QUo uera coniectatio existit, haud frustra spiritus sidus lunæ existimari. Hoc esse
quod terras saturet, accedensque corpora impleat, abscedens inaniat. Ideo cum incre
mento eius augeri conchylia, & maxime spiritum sentire quibus sanguis non sit. Sed &
sanguine hominem etiam cum lumine eius augeri ac minui : frondes quoque ac pabula (ut
suo loco dicetur) sentire, in omnia eadem penetrante ui.
Quæ solis, & quare salsum mare. \Cap. C/
ITaque solis ardore siccatur liquor : & hoc esse masculum sidus accepimus, torrēs cuncta
sorbensque. Sic mari late patenti saporem incoqui salis, aut quia exhausto inde dulci te-
nuique, quod facillime trahat uis ignea, omne asperius crassiusque linquatur. Ideo summa
æquorum aqua dulciorem profundam. Hanc esse ueriorē causam asperi saporis, quàm
quòd mare terræ sudor sit eternus, aut quia plurimum ex arido misceatur illi uapore, aut
quia terræ natura medicatas aquas inficiat. Est in exēplis, Dionysio Siciliæ tyranno cum
pulsus est ea potentia, accidisse prodigium, ut uno die in portu dulcesceret mare.
\Item/